عالم ربانی، فقیدسعید مرحوم آیتالله حاج سیدمحمدباقر ابطحیاصفهانی از تربیتیافتگان نامدار و خدوم حوزه علمیه قم به شمار میرود. خوانش زندگی او، به واقع بازخوانی بخشی از تحولات حوزه قم و نیز مناطقی است که در شعاع خدمات دینی آن بزرگوار قرار داشته است. یادنامهای که هم اینک در این مجال معرفی میشود، عهدهدار چنین امری بوده و به قلم جناب محمد امیریسوادکوهی به نگارش درآمده است. نویسنده در بخشی از دیباچه این یادنامه، درباره اهمیت تفقه در دین در عصر غیبت آورده است:
«یکی از عالیترین و مهمترین نعمتهای الهی که بر بشریت عنایت شده و وسیله هدایت آنها به سوی نظم و کمالات انسانی به شمار میرود، موهبت شریعت است که خدای متعال با نزول قرآن کریم بر خاتم پیامبران، نعمت ارشاد بشریت را تکمیل و به وسیله دو نقل گرانسنگ قرآن و عترت، حجّت را بر همگان به اتمام رسانید و در عصر غیبت کبرای ولی دوران، فقهای دین را از ناحیه مقدسه، به عنوان مرجع شرعی و ملجأ دینی جامعه معرفی نموده است: «و أما الحوادث الواقعه فارجعوا فیها الی رواه حدیثنا فانهم حجّتی علیکم و انّا حجهالله». فقها و علما در امتداد باب مدینه العلم نبوی، پناهگاه و محل رجوع ایتام آلمحمّدعلیهالسلام بوده و هستند که اقتدار و عظمت آنان چنان است که در مبارزه با یزیدیان عصر و فتوای جهاد علیه آنان، مرجعیت شیعه به عنوان فصلالخطاب، پناهگاهی برای تمامی ادیان و مذاهب رخ عیان نموده و صلابت کلام مرجعیت شیعی، کلیساها و کنیسهها و حتی جوامع علمی اهل تسنن و غیرمسلمان را به اقرار و خضوع واداشته و میدارد.
عالمان دین گنجهای گرانبهایی هستند که امیرمؤمنان علی علیهالسلام در وصفشان فرمودند:
«العلماء بالقون ما بقی الدهر اعیانهم مفقوده و امثالهم فی القلوب موجوده؛ علما تا دنیا برقرار است زندهاند. بدنهایشان گرچه در زمین پنهان، اما یاد آنان در دلها همیشه زنده است». «و صبحوا الدّنیا بأبدان ارواحها معلقه بالمحل الاعلی اولئک خلفاءالله فی أرضه و الدّعاه الی دینه، آه آه.... شوقاً الی رؤیتهم؛ در دنیا با بدنهایی زندگی میکنند که ارواحشان به جهان بالا پیوند خورده است. آنان جانشینان خدا در زمین و دعوتکنندگان مردم به دین خدایند، آه آه.... چه سخت اشتیاق دیدارشان را دارم.»
نویسنده مقدمه در بخش دیگری از نوشتار خویش، آیتالله ابطحیاصفهانی و نیز اثر پژوهشی خود را اینگونه معرفی میکند: «در این نوشتار از فقیهی سخن به میان میآوریم که نزدیک به یک قرن، غواص اقیانوس بیکران فقه آلمحمّدعلیهالسلام و شاگرد برجسته دانشگاه امام صادق علیهالسلام بود. از بزرگمحدثی سخن میگوییم که شکافنده مناقب خزائن علم الهی در عوالم العلوم و معادن حکمت الهی در صحیفههای آلالله بود که ردای با عظمت مجلسی زمان را بر قامت با جلال و شکوهش بر تن کرد. از دلباخته امام عصر و زمانی قلمفرسایی میکنیم که جز راه او و کوبیدن در معرفت و محبت موعود امم، راه دیگری را نپیموده و از هیچ کس غیر از امام زمان ارواحنافداه دم نزد و رنگ نگرفت. همه و همه وجودش را حجتبنالحسن ارواحنافداه پر کرده بود. آنچنان که گویی نام و یاد امام زمان ارواحنافداه با گوشت و خونش عجین گشته، جز از او سخن نگفت و راهی جز راه او نپیمود. از فقیه عاملی سخن میگوییم که فقه را در عمل به اجتهاد تاریخ رسانید و درس خارج فقهش را با دستهای پینهبسته در کمک به ایتام و محرومان به کرسی نشانید تا آنجا که در این راه یک چشم خود را فدای جانان کرد. از شیخ بهایی عصر سخن میگوییم که نه تنها معمار شخصیتهای مطرح علمی امروز بود، بلکه طرحهای ماندگار حرم تا مسجد مقدس جمکران، آستان مطهر سلطانعلی بن محمّدالباقر علیهالسلام، گنبد امامزاده سیدمحمّد کافتر، تونل با شکوه اباصالحالمهدی علیهالسلام در اقلید و مراکز مهم علمی بلاد اسلامی را از شمال تا جنوب، از شرق تا غرب ایران اسلامی به یادگار گذارد. از عارف زاهدی سخن میگوییم که زهد را در جیره خواری امام عصر ارواحنافداه و عرفان را در معرفت و مودّت مولایش و اشک بر مظلومیت مادر مظلومهاش حضرت زهرا علیهاالسلام به رخ مدعیان کشاند و ملجأ و پناهگاهی برای اهل دل و معنا بود. چشمانش نهر زلال همیشه جاری بود که در فراق و محبت امام زمانش میجوشید و در وصف جمالش میخروشید و در شعاع جانان رخ عیان میکرد.
تبیین زوایای زندگانی چنین شخصیت باعظمتی که با اخلاص و عمل خود سرباز حقیقی مولایش امام زمان ارواحنافداه بهشمار میرفت، گرچه قدم نهادن در این وادی بسیار سخت و دشوار است و قلم از بیان آن ناتوان و سطرها از تحمل درک حقیقت آن عاجزند... ولکن از ایشان آموختیم:
آب دریا را اگر نتوان کشید
هم به قدر تشنگی باید چشید
به راستی اگر ۴۰ روز اخلاص موجب میشود که چشمههای جوشان حکمت از قلب آدمی بر زبان جاری شود، بیشک، قریب یک قرن اخلاص در عمل، معجزهای در پی دارد که خورشید حقیقت وجود آدمی را در میان همه سیاهنماییها و بیمهریها درخشان و متعالی میسازد و بیان سیره عملی مرحوم علامه آیتالله العظمی آقای حاج سیدمحمّدباقر موحدابطحیاصفهانی (قدسسره) به ما یادآور میشود که در عصر غبارآلودی که شیاطین در پی احیای بتکدههای هوی و هوس خویش هستند، میتوان ابراهیمی زیست و با گنجینه اخلاص، علم و عمل، در شعاعجانان حرکت کرد و ردای پر شکوه علامه مجلسیها و شیخ بهاییها و مقدساردبیلیها را بر تن نمود و کیمیای بندگی را به رخ عرشیان و فرشیان کشید.
در این مجموعه سعی بر آن است که بتوانیم در آستانه فرا رسیدن دوّمین سال عروج ملکوتی آن عزیز راحل، به گوشهای از ابعاد زندگانی آن دلباخته امام زمان ارواحنا فداه بپردازیم و خصوصیات و ویژگیهای علمی و اخلاقی ایشان را شرح و آن را مؤید منش مهدوی و پیامبرگونهشان قرار دهیم و در تبیین سیره علمی، اخلاقی و اجتماعی ایشان، خاطرات معظم له و سخنان اکابر علمی جهان اسلام و نزدیکانشان را در متن بگنجانیم و در حد بضاعت اندک خویش، پرده از حقیقت زندگی و اسرار موفقیت آن سرباز با اخلاص امام زمان ارواحنافداه کنار بزنیم تا طالبان کمال و نورانیت را از فیض وجود شخصیتی که قریب به یک قرن در شعاع جانان حرکت کرد، بهرهمند سازیم. در خاتمه از بیت رفیع آیتالله العظمی مرحوم علامه حاج سیدمحمّدباقر کوحدابطحی قدسسره و محققان و دستاندرکاران با اخلاص مؤسسه علمی تحقیقاتی الامامالمهدی (عج) که از برکاتشان در این مجموعه بهرهمند بودیم و از تمامی بزرگان، علمای عالیقدر، سیما بیت مکّرم و معزز بنیانگذار دهه فرخنده غدیر، حضرت آیتاللهالعظمی نظری خادم الشریعه مازندرانی مدظلهالعالی که در این امر حقیر را یاری کردند کمال تشکر را داشته و امید است این مجموعه مورد توجّهات و عنایات و تأییدات مولایمان امام زمان روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمهالفدا قرار بگیرد.»
شاهد توحیدی
دمی «در شعاع جانان»
عالم ربانی، فقیدسعید مرحوم آیتالله حاج سیدمحمدباقر ابطحیاصفهانی از تربیتیافتگان نامدار و خدوم حوزه علمیه قم به شمار میرود. خوانش زندگی او، به واقع بازخوانی بخشی از تحولات حوزه قم و نیز مناطقی است که در شعاع خدمات دینی آن بزرگوار قرار داشته است.