بنام خدا

برگزاری فستیوال کلوخ پز در اقلید، ابتکار بسیار جذاب و ستودنی است که همگان باید بر مبتکرین و مجریان آن درود بفرستیم و به آن ها دستمریزاد بگوییم. اجرای خوب و گسترده این فستیوال شروعی برای فستیوال های دیگر با سنت های اقلیدی خواهد بود ( مثلا گو بازی). باید از هر چیزی و مسئله ای برای معرفی اقلید بهره گرفت و هر اقلیدی به فراخور خود باید در این زمینه ها فعال باشد.

بر حسب این وظیفه و از آان جا که دیدم بعضی از دوستان آیین کلوخ پز را باستانی معرفی میکردند.بر آن شدم که مختصری از تاریخچه ورود سیب زمینی به ایران را کنکاش کرده و در اختیار دوستان قرار دهم.

مطالب این نوشته کوتاه بر گرفته از مقاله علمی پژوهشی با مشخصات زیر می باشد.

مطالعات تاريخ فرهنگي؛ پژوهشنامه ي انجمن ايراني تاريخ

سال سوم، شماره ي دوازدهم، تابستان 1391 ، صص 155  131

ورود سيب زميني به ايران تحولي اساسي در كشاورزي سنتي دوره قاجاريه

مهدي وزين افضل

ذبيح اله اعظمي ساردويي

اولين اطلاعات مكتوب تاريخ بشر از سيب زميني در خاطرات روزانه سياح اسپانيايي، به نام پدرو سيتزادلئون است كه در 1553 ميلادي، اين گياه را ديد و از آن در كتابش اطلاعاتي را ثبت كرد . اسپانيايي ها به زودي، علاوه بر وارد كردن مقادير هنگفتي از طلا و نقره از آمريكا به اروپا، گياهان خوراكي زيادي از جمله سيب زميني براي فروش به بازارهاي اروپا سرازير كردند . 3 سيب زميني ابتدا ماده غذايي مناسبي براي  ارتش اسپانيا محسوب مي شد ولي رفته رفته به صورت عام تر، مورد استفاده قرار گرفت.

قرون شانزدهم و هفدهم ميلادي، كشاورزي در اروپا دچار تحولاتي عظيم شد . مزارع كوچك به مزارع بزرگ تغيير پيدا كرد، طبقه نوظهور بازرگانان و سرمايه داران براي سود بيشتر روستاييان را تشويق كردند به کاشت سیب زمینی و روستاييان به تدريج كاشت سيب زميني را توسعه بخشيدند و به زودي در اكثر كشورهاي اروپا اين ماده گياهي كاشته شد.

در اين پژوهش، مشخص شد سيب زميني از اروپاي غربي به اروپاي شرقي و از آنجا به روسيه صادر شده و از ايالات و ولايات شمالي ترك زبان، وارد ايران شده است.

وجه تسمیه سیب زمینی

پژوهشگران معتقدند وقتي سيب زميني وارد ايران شد، لغت فرانسه آن (Pomme de terre به فارسي ترجمه شد . Terre..  به معنی زمین و pomme به معنی سیب.

كاشت سيب زميني در دوره ناصرالدين شاه

در دوره محمدشاه، اطلاعات دقيقي از ميزان و نحوه كاشت سيب زميني در دست نيست؛ اما د ر دوره ناصرالدين شاه، تحولي اساسي در كاشت اين گياه به وجود آمد . در دوره ناصرالدين شاه، به دليل ورود محصولات متنوع كشاورزي از اروپا و آمريكا به ايران، انقلابي اساسي در تنوع و تعدد محصولات كشاورزي ايجاد شد . بسياري از محصولاتي كه هم اينك در سفره غذايي ايرانيا ن وجود دارد، در دوره ناصرالدين شاه وارد ايران شده و كشت آن آغاز شد . در همين دوره است، كه حدود شصت گياه غذايي جديد از جمله نخود فرنگي،  كاهوي فرنگي، هويج فرنگي، گوجه فرنگي، لوبياي فرنگي، كرفس فرنگي، تربچه فرنگي، بادنجان فرنگي، كنگر فرنگي و بسياري محصولات دي گر براي اولين بار كشت شدند. نخستین جایی که در ایران سیب زمینی کاشته شد، روستای پشند در استان البرز بوده است

گیاه شناسی سیب زمینی

سیب‌زمینی با نام علمی سولانوم تیوبروزوم از نظر گیاه‌شناسی به خانواده سولاناسه تعلق دارد مهم‌ترین ماده اصلی موجود در سیب زمینی نشاسته‌است که معمولاً ۹ تا ۲۵ درصد آن را تشکیل می‌دهد، از این رو برای تأمین انرژی ماده مفیدی است که نسبت به غلات کمتر تحت تأثیر آفات قرار می‌گیرد و پرورش آن آسان تر است.

احتیاط

سم، سولانین از ترکیبات گلیکو آلکالوئیدهاست که در سیب‌زمینی با ظاهر شدن رنگ سبز به ویژه در قشر زیر پوست آن مشخص می‌شود. مقدار زیاد این سم موجب مسمومیت می‌شود سیب‌زمینی را باید همواره در جای خنک و تاریک نگاه داشت و به هنگام مصرف نیز قسمت‌های سبزرنگ را دور انداخت.

اطلاعات کلی

بررسي هاي پژوهشگر ان نشان داده است كه سيب زميني از بسياري قحط ي ها و مرگ و ميرها در طول قرن ها در كشورهاي مختلف جهان جلوگير ي كرده است و رشد كاشت سيب زميني، رابطه متقابلي با افزايش جمعيت جهان داشته است . به طوري كه اگر سيب زميني وجود نداشت، جمعيت كنوني دنيا، يك سوم جمعيت حال حاضر بود.

میزان تولید جهانی سیب زمینی 330 میلیون تن می باشد.

سيب زميني پس از برنج، دومين محصول مصرفي جهان به شمار میرود.

ارزش اين ماده غذايي تا آنجا اهميت دارد، كه سازمان خوراك و كشاورزي سازمان ملل، به منظور گنجاندن اين محصول در سبد غذايي مردم فقير جهان به خصوص آفريقا، سال2008 ميلادي را سال سيب زميني ناميد. در اسپانيا نيز، بين تاريخ 4 تا 11 اكتبر 2008ميلادي را هفته سيب زميني نا م گذاري كردند و هر ساله كنفرانس هاي بین المللي متعددي راجع به نحوه افزايش كاشت سيب زميني، در دنيا برگزار میشود.

پیشنهاد:

1 – برقراری ارتباط با کشورهایی که مراسم یا فستیوالی در رابطه با سیب زمینی دارند از جمله اسپانیا.

2 – تبلیغات بین المللی، بعد از انجام فستیوال از طریق فیلم، عکس و مصاحبه

3 – ...